
- Toplam vücut ağırlığımızın %3- 6‘sı mineraller ve eser elementlerden oluşur.
- Başlıcaları kalsiyum ve flor‘dur. Daha çok kemik ve diş yapısında bulunurlar.
- Vücudumuzda 30 kadar mineral’in bulunduğunu biliyoruz. Her birinin vücut fonksiyonlarımızda ayrı ayrı önemi vardır.
- Kemik ve diş yapısı, sinir ve kasların çalışması, kan yapımı, oksijenin taşınmasında minerallerin ve eser elementlerin önemli görevleri vardır.
- Mineraller bitkisel ve hayvansal gıdalarda bulunurlar.
Vücut fonksiyonlarımız için önemli olan eser elementler şunlardır:
DEMİR
- Demir, kanda oksijen taşınmasını sağlayan hemoglobinin temel yapı taşıdır.
- Demir eksikliğinde hemoglobin eksikliği yani kansızlık meydana gelir.
- Vücudumuzda yaklaşık 4- 5 gram Demir bulunmaktadır.
- Demir, vücudumuzda hayati önemi olan birçok proteinin yapısında bulunur.
- Bunların başında ve en önemlisi kanımızda oksijen taşınmasını sağlayan hemoglobindir.
- Bu sayede hücrelere oksijen taşınır. Bundan başka bazı önemli proteinlerin ve enzimlerin yapısında da demir bulunur.
- Demirin %60- 70’i (yaklaşık 3gram) hemoglobindedir.
- Yetişkinlerde ve herhangi bir kanaması olmayan kişilerde dışarıdan, normal diyet dışında ilave demir almaya gerek yoktur.
- Ancak büyüme, gebelik ve süt verme durumlarında dışarıdan demir almaya ihtiyaç vardır. En fazla demir ihtiyacı ise iki yaşına kadarki dönemdir.
- Demirin vücutta çok iyi bir döngüsü vardır. Yaklaşık %90’ı tekrar tekrar kullanılır.
- Gerçekten, demir metabolizmasının en önemli özelliklerinden birisi vücuda giren demirin vücuttan kolay kolay atılmamasıdır.
- İnsanda demir kaybı sadece sindirim sistemi ve üriner sistem hücrelerinin kaybı ve kanama ile olmaktadır.
- Bu yüzden günlük ihtiyaç çok az olup 1- 2mg kadardır.
- Aşırı kanamalarda dışarıdan fazla demir verilmesi gerekir. Fakat normal fizyolojik kanamalarda (kadınlardaki adet kanamaları) kaybedilen demir diyetle rahatlıkla alınabilmektedir.
- Demir vücuttan kolay kolay atılamadığından demir emilimi vücudun ihtiyacına göre olmaktadır.
- Fosfatı fazla bir diyet de demir emilimini azaltır. Fosfattan fakir bir diyet ise demir emilimini artırır.
- İnek sütü fosfat bakımından zengindir. Bu da inek sütü ile beslenen çocuklarda görülen demir eksikliğinin bir sebebi olabilir.
- Proteinli diyetler demir emilimini artırırlar. Demir kanda transferin adı verilen bir protein tarafından taşınır ve karaciğer ile kemikte ferritin adlı protein içinde depo edilir.
Demir eksikliğinin en önemli belirtileri:
- Kansızlık
- Halsizlik
- Huzursuzluk
- Renk sararması
- Baş dönmesi ve ağrıları
- Konsantrasyon bozukluğu
- Bağırsak parazitleri
- A vitamini yetersizliği
Bazı Diyetler (Eti az ve tahılı fazla alınan diyetler)
Demir eksikliğinde demir eksikliği anemisi meydana gelir. Ülkemizde çok sık görülen bir hastalıktır.
Demir eksikliğinin sebepleri:
- Diyet (eti az tahılı fazla diyet, çay, inek sütü)
- Yetersiz emilim (ishal, bağırsak hastalıkları v.s)
- Aşırı kan kaybı
- A vitamini yetersizliği
- Bağırsak parazitleri
Sporcunun Demir Alımı
- Sporcuların, doğal beslenerek yeterli miktarda demir ihtiyacını karşılayabilir.
- Zayıf ve kansız olanlar demir içeren gıdalara daha fazla yönelmeleri gerekiyor.
- Günlük ortalama 3mg demir almak mümkündür.
- Fazlası alınacaksa önce vücutta demir ölçümü yaptırılmalı ve daha sonra alınmalıdır.
- Bazı sporcular vücutlarında yeterli miktarda demir bulundurur ve farkına varamazlar.
- Aşırı demir alımı sonucunda da yan etkilerini görürler.
- Dr.Michael Colgan 20-35mg olarak demir alımını tavsiye etmiştir. Fakat sporcuların 20mg doz ayarında almaları bazen fazla görülür.
- Elbetteki doğal gıdalardan temin eden sporcular için düşük miktar kafidir. Fakat dışarıdan takviye alanlar, genelde ufak dozlarda vücut kabul etmediği için yüksek miktarda alması gerekiyor ve buda vücuda zarar verebilmektedir.
- Yüksek sesle şunu da belirtmek istiyoruz.
- Demir çok kuvvetli bir maddedir ve aşırı yüksek dozlarda alınırsa tehlike boyutlarında yan etkileri vardır.
- İnsan günlük beslenmesinden yaklaşık 15mg a kadar demir elde edebilir. Buna göre demir alırken doz ayarını tespit etmeniz yerinde olur.
- Diyete bağlı demir eksikliği görülmekle beraber demir fazlalığı pek oluşmaz.
- Çünkü demirin bağırsaklardan emilimi vücudun ihtiyacına göre çok iyi kontrol edilir. Ancak, bağırsak emiliminde bozukluk olması veya normal diyet dışında aşırı demir yüklenmesi durumunda demir fazlalığı görülebilir.
- Demir eksikliğinden şüphelenildiğinde doktora danışmadan demir ilaçları kullanılmamalıdır. Çünkü vücuda aşırı miktarda demir girmesi halinde ferritinde fazla miktarda demir birikir.
- Sonuçta hemokromatozis isimli hastalık meydana gelir.
- Normal hücre ve organ fonksiyonları bozulmaya ve deri rengi bronzlaşmaya başlar. Yine, fazla demir vücutta serbest radikal üretimini artırarak zararlı olur.
- Demir vücut için çok önemli bir elementtir. Bu yüzden hemen hiç israf edilmez.
- Vücuttaki demir depoları sürekli yenilenir.
- Depolardan alınan demir hemoglobin sentezinde kullanılır.
- Hemoglobinin parçalanmasından açığa çıkan demir ise kullanılmak üzere yeniden depolanır.
- Demir en fazla karaciğer, sakatat, kakao, sebzeler, kuru meyveler, enginar, et, maydanoz, balık, üzüm ve pekmez gibi besinlerde bulunur.
SAĞLIKLI KALMAK İÇİN ARAMIZA KATILIN